Açık piyasa işlemleri, Merkez Bankası’ndan yürütülen ekonomik olarak enflasyonu önlemek ve para hacmini kontrol etmek amacı ile yapılan işlemlere denir.
Açık Piyasa İşlemleri Ne Zaman Başladı ?
Açık piyasa işlemlerinin ilk çıkışları 19. yüzyılda İngiltere ve Amerika’da uygulanmıştır. Daha sonraları diğer devletler kullanmaya başladı.
Açık Piyasa İşlemleri Nasıl Yapılır ?
Merkez Bankası’nın dolaşımdaki para miktarını kontrol edebilmek için hazine bonosu, tahvil, hisse senedi alım satımı gerçekleştirir.
Örneğin Merkez Bankası bünyesindeki evrakları satışa çıkarır. Satışa çıkarılan evrakları satın alan bankaların kasasındaki para, Merkez Bankası’nın kasasına girer. Satın alan bankalarda nakit ve kredi imkanları azalmış olur. Bu işlemlerin sonucunda talep azalır. Talep azalması ile fiyat artışları ve enflasyon oranı belirli oranda yavaşlatılmış olur. Piyasada para darlığı çekildiği zaman ise senetleri satın alarak piyasaya para akışı sağlar. Buradaki amaç, para arzını etkilemektir.
Açık Piyasa İşlem Çeşitleri
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası verilerine göre
- Depo
- Repo
- Ters Repo
- Doğrudan Alım
- Doğrudan Satım
- Likidite Senedi İhracı
- Türk Lirası Depo Alım İhalesi İşlemleri
Depo
Depo; Merkez Bankasının muayyen vadeler ile bankalara güvence ve limitleri doğrultusunda sağlamış olduğu mevduatlardır. Mevduat sağlanan bankalar bu sayede; Merkez Bankasının aynı gün içerisinde ilan ettiği faiz oranlarından, Türk lirası cinsinde borç alıp verebilirler. Depo imkânı, Merkez Bankası bünyesinde faaliyet gösteren Bankalararası Para Piyasası ile sağlanır.
Repo
Repo işlemleri, genelde piyasa içinde geçici likidite sıkışıklığı yaşandığı zamanlarda, bankacılık sistemi likiditesinin belirli bir süre için artırılması maksadıyla yapılır.
Bu dönemde Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri yapan kuruluşlardan, ileri bir tarihte geri satmak taahhüdüyle kıymet alır. Bu süreçte:
- Sözleşme tarihi, işlemin yapıldığı tarihtir.
- Söz konusu kıymet, işlem sırasında belirlenen fiyat üzerinden alınır.
- Kıymetin geri satım fiyatı, alış işleminin yapıldığı tarihte belirlenir.
- İşleme taraf kuruluş, işlem vadesinde kıymeti geri satın almayı taahhüt eder.
Merkez Bankası net fonlaması, depo ve repo işlemlerinin toplamından oluşur.
Ters Repo
Piyasada geçici likidite fazlalığı yaşandığı durumlarda, gereksiz olan likiditenin çekilmesi için yapılır.
Merkez Bankası; portföyünde bulunan kıymetleri, açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlara işlem tarihinde sözleşme yaparak işlem sırasında belirlenen fiyat üzerinden, ileri bir tarihte geri almak taahhüdüyle satar. Bu süreçte:
- Sözleşme tarihi, işlemin yapıldığı tarihtir.
- Söz konusu kıymet, işlem sırasında belirlenen fiyat üzerinden satılır.
- Kıymetin geri alım fiyatı, satış işleminin yapıldığı tarihte belirlenir.
- İşleme taraf kuruluş, işlem vadesinde kıymeti geri satmayı taahhüt eder.
Doğrudan Alım
Doğrudan alım işlemleri, genellikle piyasada kalıcı likidite sıkışıklığı olduğu zaman açık piyasa işlemi yapmaya yetkili kuruluşlar ile gerçekleştirilir. Merkez Bankası; tedavülde bulunan kıymetleri, işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden satın alır.
* İşlem yapılış tarihi ile işlemin gerçekleşme tarihi arasındaki farkı tanımlar.
Doğrudan Satım
Piyasada kalıcı likidite fazlası olduğu zamanlarda, açık piyasa işlemleri yapma yetkisi olan kuruluşlar ile yapılır. Bu doğrultuda Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri portföyündeki mevcut kıymetleri, işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden ve işlem valöründe satışını gerçekleştirir.
Likidite Senedi İhracı
Para politikasının etkinliğini artırmak için piyasadaki fazla likiditenin çekilmesine yönelik kullanılır. Kendi nam ve hesabına vadesi 91 günü geçmeyen likidite senetleri ihraç edebilir.
Sadece açık piyasa işlemlerinin etkinliğinin artırılması amacıyla gerekli görüldüğü zaman ihraç edilen likidite senetleri, alternatif bir yatırım aracı değildir.
Türk Lirası Depo Alım İhalesi İşlemleri
Merkez Bankasının, Türk lirası likidite fazlalığını gidermek için bankalardan ihale yöntemi ile Türk lirası depo alma işlemlerine denir.
0 Comments