Afganistan Hakkında Ülke Rehberi

Afganistan, Orta Asya’da Doğu ve Batı Asyayı birleştiren ana mihverde yer alan tarihi dokuları gelişmiş, stratejik konumu olan bir ülkedir. Pakistan, İran, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan, Çin ile sınır komşusudur. 2014 sayımına 31,822,848 nüfusu vardır. Devletin resmi adı Afganistan İslam Cumhuriyeti‘dir.

Afganistan Şehirleri

---

Afganistan Hakkında Bilinmesi Gerekenler

• Afganistan’ın başkenti Kabil’dir.
• Yüzölçümü 652,864 km2 ve 252,072 mil² ‘dir.
• Ülkenin para bilimi “Afgani”dir.
• Afganistan telefon kodu +93’dür.
• Ülkenin nüfusu 31,822,848’dir. ( 2014 sayımı )
• İnternet TLD adları “.af” ‘dır.
• Afganistan’ın resmi dilleri Peştuca ve Darice’dir.

Afganistan Nerede ?

Afganistan, Orta Asya’da Doğu ve Batı Asyayı birleştiren ana mihverde yer alan denize sınırı olmayan bir ülkedir. Doğusunda ve güneyinde Pakistan, batısında İran, kuzeyinde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan, doğusunda da küçük bir bölge Çin ile çevrilidir.

Afganistan Tarihi

Afganistan tarihi için yapılan arkeolojik araştırma ve kazılarda yontma taş devri, mezolitik, neolitik, bronz, demir çağlarının dönemlerine ait eserlere rastlanmaktadır. Kentsel yaşamın MÖ 3000 ile MÖ 2000 yılları arasında başladığı tahmin edilmektedir.

Ahameniş İmparatorluğu

Afganistan’a Ahameniş İmparatorluğu’nun iktidarı Ahameniş kralı II. Kiros tarafından MÖ 6. yüzyılda kurulmuş ve Ahameniş Kralı I. Darius tarafından güçlendirilmiştir. Ahameniş İmparatorluğu’nun siyasi varlığı Büyük İskender’in Afganistan bölgesindeki fetihlerine kadar devam etmiştir.

Makedonya Kralı Büyük İskender

Makedonya Kralı Büyük İskender’in bölgedeki Keyaniyan Devleti ile savaşıp Keyaniyan Devleti’ni yenmesi üzerine Makedonya Afganistan’ın topraklarında hüküm sahibi oldu. Afganistan’daki son Yunan asıllı Kral Hermaeus ise MS 45 yılına doğru Kuşan İmparatorluğu’nun egemenliğini altına girdi.

Kuşan İmparatorluğu

Kuşanlar, Afganistan’da bulunan rakip devletleri MÖ 50 ile MS 50 yılları arasında etkisiz hale getirmişlerdir. Kuşanlar, bölgedeki Part İmparatorluğu’na diz çöktürmüş ve Kabil şehrini de ele geçirmişlerdir.

Akhunlar Dönemi

Kuşan İmparatorluğundan sonra bölgeye Akhunlar 460 senesi civarlarında, Hazar Denizi’nin bölgesinden başlayarak ve doğuya doğru Kuzey Afganistan bölgesini de içine alan bir devlet kurmuşlardır. Kuşan İmparatorluğunun Afganistan üzerindeki hakimiyeti Akhunların bölgeyi ele geçirmelerine kadar devam etmiştir.

İslam Orduları

698 ve 700 yıllarında İslam orduları Kabil bölgesini almak için girişimlerde bulundular. Saffariler, 867 senesinde Kirman bölgesi, Şiraz bölgesi ve Herat’ı ele geçirdi. 871 yılında ise Belh, Toharistan ve Kabil bölgelerinin yönetimi dönemin halifesi tarafından Saffarilerden Yakub bin Leys’e verilmiştir.

Türkler ile Diğer Kavimlerinin Mücadeleleri

Saffarilerin 900 senesinde Samanilere yenilmesiyle birlikte Afganistan’ın bir kısmı Samanilerin egemenliğine geçti. Aynı dönemde Gazneliler Hanedanı’nın kurucusu olan Sebük Tigin, Samanilerin bölgedeki otoritelerini tanımış bununla birlikte Zamin-Davar, Gor ve Zabilistan, bölgelerinde otorite tesis etmiştir. Sebük Tigin böylelikle Afganistan’da egemenlik kurmuş oldu. Sebük Tigin bölgede hakimiyet kurmaya çalışan Pencab Racası Jaipal’a karşı mücadeleye girişmiş ve Kabil ve civarını Gazne Devleti’nin topraklarına katmıştır.

Tacik kökenli olduğu düşünülen Gurlular ile Behramşah’ın arasındaki mücadele Gazneliler için olumsuz sonuçlanmış ve Gazne, Gurlu beyi Alaaddin tarafından işgal edilmiştir. Gurlular 1187 senesinde Gazne Devleti’ni tarih sahnesinden kaldırmıştır. Buna rağmen Gurlular Afganistan topraklarında uzun süre tutunamadılar. Gurlu ordusu 1204 senesinde Harzemşahlar ve Karahitayların ordularına karşı yaptığı savaşta yenildi ve sonra Gazne bölgesi bir dönem Gurluların ordusunda görevli olan Türk komutanların denetiminde kaldı.

Harzemşahlar 1215 senesinde Gazne bölgesini ele geçirerek Afganistan’daki Gurlular dönemine son vermiştir. Bölgede Harzemşahların da hakimiyeti de uzun sürmedi. Cengiz Han komutasındaki Moğollar tarafından Gazne, Kabil ve 1222 yılında Herat bölgesi ele geçirildi. İlerleyen yıllarda bölge, İlhanlılar Devleti’nin yönetimine girmiştir.

Timur ve Torunları

14. yüzyılda Timur tarafından bölgedeki Moğol egemenliği sona erdirildi. Timur Devleti, Timur’un ölümünden sonra dağılmasına rağmen Timur’un torunlarından olan Muhammed Babür tarafından bölgede Türk Babür Devleti kuruldu.

18.yüzyılda Babür Devleti’nin zayıf düşmesi üzerine, bazı Afgan kökenli kabileler bölgede bağımsız hareket etmeye başladı. Aynı esnada Nadir Şah’ın komutanlığındaki Türkmen ordusu Afganistan ve İran’ı baskı altına almış; Hindistan Babür Devletini de vergiye bağlamıştır. Babür Devletini baskı altına alan Nadir Şah’ın ölmesi üzerine yönetime geçen Ahmet Şah geçti. Bu dönemde Hindistan’daki Babür Devleti hakimiyet altına alındı. (1756-1757).

Ahmet Şah döneminden sonra Afganistan yönetiminde bulunan devlet adamları izledikleri politikalarda başarılı olamadılar ve bu durum iç karışıklıklar oluşturdu.

İngiliz-Afgan Savaşı

Karışıklık dönemi 19. yüzyılda, Dost Muhammed Han’ın Afganistan’ın yönetimine geçmesi ile sona erdi. Arkasından 1839-1842 yılları arasında Birinci İngiliz-Afgan Savaşı yaşandı.

İkinci İngiliz-Afgan Savaşı 1878-1880 yılları arasında, Üçüncü İngiliz-Afgan Savaşı‘ı ise 1919 yılında yaşanmıştır. Üçüncü İngiliz-Afgan Savaşı’ndan sonra İngilizler, Afganistan’ın bağımsızlığını tanımak zorunda kalmıştır.

Sovyet-Afgan Savaşı

Sovyetler Birliği, 1979 yılında Afganistandaki Marksist hükümetin isteğiyle Afganistan’ı işgal etti ve ülkenin başına kendi istedikleri Afgan yönetim kadrosunu geçirdi. Yerel halk bu duruma karşı çıktı ve SSCB’ye karşı birleşerek silahlı mücadele başlattılar. Savaşta yerel güçler üst düzey de başarı göstermişlerdir. SSCB, yerel güçleri yenemeyince 15 Şubat 1989 tarihinde Afganistan topraklarından geri çekilmiştir.

Afganistan-ABD Savaşı

Amerika Birleşik Devletleri, 11 Eylül saldırılarının ardından ve el-Kaide’nin bu bölgede yerleştiğini iddia ederek koalisyon güçleri ile birlikte Afganistan’ı işgal etmiştir.

---

Afganistan Ekonomisi

Afganistan ekonomisi genellikle tarım ve hayvancılığa bağlıdır. Ülke nüfusunun 15 milyonluk kısmı çalışabilir haldedir. Afganistan para birimi Afgani’dir. Ülkenin uluslararası ISO kodu ise “AFA“dır.

İşgücünün %80’i tarım, %10’u endüstri, %10’luk kısmı ise hizmet sektöründedir

Ülkenin endüstri sektörünün temelleri genellikte gelişme olan ufak çaplı tekstil, sabun, mobilya, ayakkabı, gübre, çimento, doğal gaz, yağ, kömür ve bakır rezervi işletmelerine dayanmaktadır. Aynı zamanda ülkenin bakır rezervleri çok gelişmiştir.

Ülkenin, haşhaş, buğday, meyve çeşitleri, fındık, yün ve deri gibi tarım ve hayvancılık ürünleri de vardır.

Yıllık İthalat ve İhracat Oranları

2005 yılı Afganistan ihracat tutarı 471.000.000 $ olarak gerçekleşmiştir. Haşhaş, meyveler, el üretimi halılar, yün, pamuk, deri, değerli mücevherler gibi ihracat ürünleri vardır. Pakistan, İran, Almanya, Hindistan, Birleşmiş Krallıklar, Belçika, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti gibi ülkelere ihracat yapmaktadır. Ülkenin 2005 yılı ithalat tutarı ise $3.87 milyar dolardır. Afganistan’ın ithalat ürünleri ise yiyecek ürünleri, petrol ürünleri ve tüketim mallarıdır. Pakistan, İran, Japonya, Singapur, Hindistan, Güney Kore ve Almanya gibi ülkelerden ithalat yapmaktadır.

Afganistan dış ülkelerden elektrik ithalatı yapmaktadır. Ülkenin elektrik üretimi 905 milyon kWh, tüketimi ise 1.042 milyar kWh değerindedir. Yaklaşık 200 milyon kWh dış ülkelerden elektrik ithalatı yapmaktadır.

---

Afganistan Dini İnancı

Afganistan halkının dini inancı İslam’dır. Ülke’nin %99’u Müslüman’dır. Bu Müslümanların; Tacikler, Özbekler, Türkmenler ve Afganlar dahil olmak üzere %80’i Sünni, %19’u ise Şii Müslümandır. %1 oran ise diğer dinlere aittir.

---

Afganistan Nüfusu

Afganistan’ın nüfusu 2011 yılı nüfus verilerine göre 29.835.392 kişidir. Nüfusun %44,6’lık kısmını 0-14 yaş arası insanlar, nüfusun %52,9 kısmını ise 15-64 yaş yaş arası insanlar oluşturmaktadır. Geriye kalan %2,4 oranı ise 65 yaş ve 65 yaş üzeri insanlar oluşturmaktadır.

Afgan vatandaşlarına “Afganlı”denilmektedir

Afganistan genç bir nüfusa sahiptir. Ülkede bebek ölüm oranları ise her 1000 bebekten 160,23 ölüm şeklindedir. Ülkenin nüfusunun artış oranı %2,67’dir. Aynı zamanda Afganistan’da ciddi oranda mülteci nüfusu vardır. Her 1000 kişinin 23,06’sı mülteci durumundadır.

---

Afganistan Etnik yapısı

Ülkede Afganistan kabileleri, Afgan halkı ve farklı etnik kökenlerden insanlar vardır.

Peştun Kabilesi

Peştun kabilesi 11. ve 12.yüzyılda Süleyman bölgesinden Peşavar ve Kabil bölgelerine doğru yayıldılar. Yayılmalar sonucunda sayıları oldukça arttı. Peştun Kabilesi Müslüman’dır.

Duraniler

Duraniler en önemli Peştu kabileleri arasındadır. Halk genellikle çiftçilik veya memurluk ile uğraşmaktadırlar.

Tacikler

Tacikler, İran kökenli Müslüman bir gruptur. Taciklerin çoğu Kabil ve Herat şehirlerinde yaşamaktadır.

Hazara

Büyük bir etnik gruptur. 13. ve 15.yüzyıllarda bölgeye gelen Moğolların torunları oldukları düşünülür.

Türkler

Bölgedeki Türkler genelde Afganistan Özbekleri ve Afganistan Türkmenlerinden oluşmaktadır. Bir dönem Türkiye’den Afganistan’a işçi göçü yaşanmıştır. Ülkeye göç ABD’nin işgalinden sonra durma noktasına gelmiştir.

---

Afganistan Doğal Kaynakları

Ülkede zengin maden yatakları vardır. Maden yatakları genellikle üç ayrı bölgededir. Bunlar; Hindikuş dağlarının kuzey tarafı, Kabil’in çevresi ve Kandahar’ın kuzey tarafındandır.

Afganistan Madenleri

Zengin madenlerin önemli olanları: demir, bakır, kömür, kurşun, çinko, magnezyum klorat, sodyum, sülfür, mika, asbest, krom ve mermerdir.

---

Yollar ve Ulaşım

Ülkede toplam 24.6 km demiryolu ve 42150 km karayolu vardır (karayollarının 12,350 km’lik uzunluğu asfalt, geriye kalan 29,800 km uzunluk ise stabilize yoldur). 1200 km’de su yolu vardır.

Afganistan’da havaalanı sayısı 51’dir. Bu havaalanlarının en büyüğü Kabil Uluslararası Havaalanı‘dır.

Afganistan Hakkında Ülke Rehberi yazımızın sonuna geldik. Afganistan Hakkında edindiğin bilgileri test etmek istiyorsan Afganistan Hakkında Ne Kadar Bilgilisin ? testimize göz atabilirsin.

---

Görsel Kaynakça: 1, 2